NYTIMES: IPhone tương lai của bạn có thể được sản xuất tại Việt Nam, nhờ vào cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung

Trích dịch bài đăng trên The New York Times

Samsung hiện đang lắp ráp một nửa số thiết bị di động của họ tại Việt Nam, và nay với sự leo thang về thuế quan mà Hoa Kỳ áp lên hàng hóa Trung Quốc thì Apple cũng có xu hướng làm điều tương tự.



Khi Samsung thành lập tại Việt Nam, họ đã mua một số công cụ thiết bị bằng kim loại để sử dụng trên dây chuyền lắp ráp của mình từ Nhà máy Thương mại và Dịch vụ Cơ khí Chính xác Việt Nam gần Bắc Ninh, Việt Nam (được gọi là VPMS).



BAC NINH, Việt Nam - Không có quốc gia nào trên thế giới được hưởng lợi từ cuộc chiến thương mại của Tổng thống Trump với Trung Quốc hơn Việt Nam.



Các nhà máy của nước này đã phất lên với các đơn đặt hàng khi thuế quan của Mỹ khiến các công ty phải xem xét lại việc sản xuất sản phẩm của họ tại Trung Quốc. Giờ đây, nhiều công ty công nghệ lớn đang tìm cách đẩy mạnh hoạt động sản xuất tại Việt Nam, nâng thêm tham vọng của một quốc gia đang trên đường trở thành trung tâm sản xuất điện thoại thông minh và các thiết bị cao cấp khác.



Mặc dù vậy, trước tiên, Việt Nam cần phải làm tốt hơn trong việc chế tạo từng miếng vỏ nhựa nhỏ trên chiếc tai nghe.



Công ty Bắc Việt Technology của ông Vu Huu Thang, ở thành phố Bắc Ninh, chuyên sản xuất các bộ phận nhỏ bằng nhựa cho máy in Canon, nhạc cụ Korg, và phụ kiện điện thoại, bao gồm cả tai nghe nhét tai cho điện thoại Samsung. Ông nói rằng công ty ông sẽ khó cạnh tranh với các nhà cung cấp Trung Quốc, trong bối cảnh ông phải mua 70 đến 100 tấn nguyên liệu nhựa nhập khẩu mỗi tháng, hầu hết được sản xuất tại Trung Quốc.



Việt Nam không thể so được với Trung Quốc, ông Thắng nói. Khi chúng tôi mua nguyên liệu [trong nước], nó đắt hơn 5-10% so với Trung Quốc. Và thị trường Việt Nam thì quá nhỏ để lôi kéo các nhà sản xuất nguyên liệu nhựa đặt nhà máy ở đây, ông cho biết.



Các nhà đàm phán Hoa Kỳ và Trung Quốc đang họp tại Thượng Hải trong tuần này để cố gắng tìm lối thoát cho cuộc chiến thương mại đang càng sa lầy của họ. Nhưng đối với một số công ty, họ bị ám ảnh bởi một điều dường như là một viễn cảnh đen tối khó thoát trong quan hệ Mỹ - Trung, sức hấp dẫn của việc sản xuất kinh doanh tại nền kinh tế lớn thứ hai thế giới có thể đã bị mờ nhạt đi. Khi các danh mục điện thoại thông minh, máy chơi game video và các mặt hàng tiêu dùng được ưa thích khác có khả năng trở thành mục tiêu tiếp theo trong danh sách áp thuế của ông Trump, các nhà sản xuất các hàng hóa này đặc biệt đang cảm thấy áp lực phải tìm những địa điểm khác có chi phí lao động thấp để sản xuất hoặc hoàn thiện sản phẩm của họ.



Apple đã tìm đến Việt Nam và Ấn Độ  trên con đường tìm kiếm các phương thức đa dạng hóa chuỗi cung ứng của mình. Theo Panjiva - một công ty nghiên cứu chuỗi cung ứng, Nintendo đã tăng tốc chuyển đổi sản xuất bảng điều khiển Switch từ Trung Quốc sang Việt Nam. Công ty điện tử Đài Loan Foxconn, một nhà lắp ráp lớn cho iPhone, cho biết vào tháng 1 rằng họ đã thuê  đất ở Việt Nam và bơm 200 triệu đô la vào một công ty con của Ấn Độ. Các đối tác Đài Loan và Trung Quốc khác của Apple cho biết họ cũng đang xem xét tăng cường các hoạt động tại Việt Nam.



Mặc dù vậy, quốc gia gần 100 triệu dân này sẽ không thể thay thế Trung Quốc để trở thành một trung tâm sản xuất trong một sớm một chiều. Đất đai ở đây giá tương đối cao, các nhà xưởng và nhà kho tiền chế đang thiếu. Tuyển dụng được nhân công có tay nghề và đội ngũ quản lý cũng là một thách thức tiềm năng khác.



“Điều này chắc chắn sẽ làm giãn năng lực của Việt Nam”, theo ông Frederick R. Burke, Giám đốc điều hành tại thành phố Hồ Chí Minh cho Công ty Luật Baker McKenzie. Mặc dù lực lượng lao động của nước này đang tăng thêm một triệu người mỗi năm, “nhưng người ta vẫn  đang nói về tình trạng thiếu lao động.”



Việt Nam cũng không có nhiều hệ sinh thái gồm các công ty sản xuất các linh kiện, phụ kiện và vật liệu chuyên dụng để các nhà sản xuất đặt hàng như ở Trung Quốc.



Tran Thu Thuy cho biết, tất nhiên cô ấy rất thích làm việc với Apple vào một ngày nào đó. Công ty của bà Thuy, HTMP, chuyên sản xuất khuôn kim loại mà các nhà máy sử dụng để làm ra các sản phẩm nhựa và các bộ phận đúc sẵn. Bà chỉ về hướng chiếc MacBook nằm gần đó. Một ngày nào đó, bà nói, HTMP có thể chế tạo khuôn đúc cho thân máy tính xách tay bằng kim loại. Nhưng bà biết công ty mình phải cải thiện bằng nhiều cách thì ngày đó mới có thể đến.



“Một danh sách dài những việc phải cải thiện”, bà nói.



Việt Nam đã là một người khổng lồ trong mảng sản xuất giày dép, quần áo và các loại hàng hóa khác cần nhiều lao động, và từ lâu đã bắt đầu hút mảng kinh doanh này ra khỏi người láng giềng khổng lồ phương Bắc.



Nike và Adidas hiện sản xuất gần một nửa số giày thể thao của họ tại Việt Nam. Khi các nhà máy mọc lên, chính phủ Việt Nam đã cam kết cải thiện đường sá, cảng và nhà máy điện. Hà Nội cũng đã ký hiệp định với các chính phủ trên thế giới nhằm cắt giảm thuế quan, bao gồm một thỏa thuận đạt được vào tháng trước với Liên minh châu Âu.



Chính quyền Trump đã không khó để nhận thấy rằng chính sách thuế nhập khẩu của họ đã thay đổi thương mại toàn cầu theo hướng có lợi cho Việt Nam. Bộ Ngân khố Hoa Kỳ đã đưa Hà Nội vào danh sách giám sát hành vi thao túng giá trị của đồng tiền Việt Nam, tiền đồng, để trợ giúp các nhà xuất khẩu. Ông Trump đã lên tiếng vào tháng trước rằng Việt Nam có thể là mục tiêu tiếp theo cho việc áp thuế quan mang tính trừng phạt, gọi quốc gia này “gần như là kẻ lạm dụng tồi tệ nhất”.



Đáp lại, chính phủ Việt Nam cho biết họ muốn có mối quan hệ thương mại đôi bên cùng có lợi với Hoa Kỳ, và họ nhấn mạnh nỗ lực xử lý các nhà xuất khẩu đã dán nhãn hàng hóa “Made in Vietnam” một cách gian lận để trốn thuế của Mỹ.



Tuy nhiên, kể cả khi ông Trump căm tức thì cũng không thể đảo ngược những thay đổi lớn hơn đang biến miền bắc Việt Nam thành một trung tâm sản xuất điện tử. Nhiều tổ hợp nhà máy đồ sộ trải dài trên đường chân trời bên những hàng cọ rợp bóng đang hiện diện ở đây, một phần không nhỏ là nhờ vào một tập đoàn.



Hơn một thập kỷ trước, Samsung Electronics, công ty khổng lồ của Hàn Quốc, đã thành lập một nhà máy ở Bắc Ninh để giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc. Động thái này đã được tiên liệu. Chi phí tại Trung Quốc tiếp tục tăng trong khi doanh số của Samsung ngày càng teo tóp sau khi Bắc Kinh kêu gọi tẩy chay các sản phẩm của Hàn Quốc về chuyện Seoul cho đặt một hệ thống phòng thủ tên lửa của Mỹ ở nước này vào năm 2017.



Kể từ đó, Samsung đã đóng cửa tất cả nhà máy điện thoại thông minh của họ tại Trung Quốc, chỉ để lại một. Hiện tại, họ lắp ráp tại Việt Nam khoảng một nửa số điện thoại di động được bán trên toàn thế giới. Các công ty con của Samsung tại Việt Nam, sử dụng khoảng 100.000 lao động,  đã chiếm gần một phần ba trong tổng doanh thu 220 tỷ USD của Tập đoàn này vào năm ngoái.



Một phát ngôn viên của Samsung cho biết khoảng 90% doanh số liên quan đến hàng hóa được vận chuyển từ Việt Nam sang các nước khác. Điều đó cũng ngụ ý rằng một mình Samsung đã chiếm một phần tư xuất khẩu của Việt Nam trong năm 2018, tuy nhiên điều đó cũng chưa phản ánh đầy đủ những tác động rộng lớn hơn của Tập đoàn này đối với nền kinh tế Việt Nam. Thành công của Samsung tại Việt Nam đã giúp thuyết phục nhiều nhà cung cấp Hàn Quốc rằng họ cũng cần phải có mặt ở đây.



Filippo Bortoletti, Phó giám đốc tại Hà Nội của Công ty Tư vấn Kinh doanh Dezan Shira cho biết: “Khi bạn là một công ty lớn và bạn chuyển đến một nơi nào đó, mọi thứ sẽ đi theo bạn.”



Mặc dù vậy, một số chủ doanh nghiệp Việt Nam nói rằng cũng chưa chắc là được hay mất. Theo họ, những tập đoàn lớn nước ngoài đến Việt Nam sẽ làm việc chủ yếu với các nhà cung ứng mà họ đã sử dụng ở nơi khác, và chỉ để lại rất ít cơ hội trong chuỗi cung ứng của họ cho những doanh nghiệp startup địa phương.



Samsung cho biết họ có 35 nhà cung cấp Việt Nam. Trong khi đó Apple từ chối bình luận.



Khi Samsung lần đầu tiên thành lập nhà máy ở nước này, họ đã mua một số công cụ thiết bị  bằng kim loại để sử dụng trên dây chuyền lắp ráp của họ từ một công ty địa phương – Công ty VPMS. Nhưng sau đó, nhiều đối tác Hàn Quốc của Samsung cũng bắt đầu vào Việt Nam và sau một năm, Samsung và VPMS đã ngừng làm việc cùng nhau, Nguyen Xuan Hoang, một trong những người sáng lập VPMS cho biết.



Giá cả và chất lượng không phải là vấn đề, ông Hoang cho biết, trong tiếng ồn ào của máy móc tại nhà máy gần Bắc Ninh. Vấn đề là quy mô: Samsung cần nhiều sản phẩm hơn năng lực VPMS có thể cung cấp.



Fitek – Công ty của ông Vu Tien Cuong chuyên sản xuất thiết bị công nghiệp cho Samsung, Canon và các công ty lớn khác xung quanh Bắc Ninh. Ông thừa nhận rằng hầu hết các nhà cung cấp Việt Nam vướng phải vấn đề về chất lượng và năng suất khiến họ không thể giành được đơn hàng từ các công ty đa quốc gia. Nhưng ông nghĩ rằng vấn đề gốc rễ là thiếu kinh nghiệm, chứ không phải là thiếu tiền hay kiến ​​thức.



Ông Cường cho biết, “dần dần các nhà cung ứng Việt Nam sẽ cải thiện và trưởng thành”.



Nguyen Thi Hue, 28 tuổi, biết được một vaì điều về cách trưởng thành dần trong mảng công việc này. Trong một thời gian dài kể từ khi thành lập công ty riêng vào năm 2015, cô Hue đã phải làm việc 16 giờ một ngày để vừa làm công tại một công ty, vừa khởi nghiệp công ty riêng của mình.



Công ty khởi nghiệp của cô, Anofa, chuyên về xử lý bề mặt cho các bộ phận kim loại. Công ty của cô đã làm việc với các nhà cung cấp cho các thương hiệu nước ngoài như nhà sản xuất điện tử Hàn Quốc LG và nhà sản xuất xe máy Ducati của Ý.



Nguyen Van Huan, chồng của Hue, cũng là luật sư của cô, cho biết “Chúng tôi rất mong Apple mở rộng chuỗi cung ứng của họ tại Việt Nam”.



Anofa đã đầu tư vào các máy móc mới để cố gắng giành được nhiều đơn hàng hơn từ các khách hàng nước ngoài. Họ có tiêu chuẩn và yêu cầu cao hơn, ông Huan nói.



“Chúng tôi có thể đáp ứng yêu cầu của họ,” cô Hue nói, cười rạng rỡ.

#GSCorp lượt dịch